Kızıl güneşin ihtişamı, görkemli heykellerin gizemi

Saat 16.30 suları… Güneşte bunaltan, gölgede üşüten bir hava var. Birazdan Nemrut Dağı’na çıkacağız. Hafif bir gerginlik… Everest’ten bahsetmiyoruz elbette lakin ‘Kaç dakika sürer’, ‘Zirveye varamadan pes eder miyim, geri dönmek ister miyim’ üzere şeyler düşünürken geriden biri sesleniyor: “Ağırlık yapacak tüm fazlalıkları otomobilde bıraktınız, değil mi?” Benim fazlalığım yok. Lakin 10 dakika içinde fark edeceğim büyük bir eksiğim var: Bere! Dağa çıkan yola yaklaşınca önümüzde iki yol beliriyor. Sağ taraftaki daha dik olmasına rağmen daha kısaymış. Sol taraftan çıkmak daha uzun sürüyormuş ancak basamaklar var. Daha rahat olduğundan, pek düşünmeden solu seçiyoruz.

İpek İzci

Arada banklarda dinlenin

2.134 metre yükseklikteki bir dağa o denli ha deyince çıkılmıyor. Hiç mola vermeden tırmananlar var şüphesiz fakat çabucak hepsi sistemli spor yapıyormuş. Kondisyonunuz yoksa tez etmeden yürümeniz ve orta ara banklara oturup dinlenmeniz en yeterlisi. Çanta seçimini sırt çantasından yana kullanmak ve çok tartı yapmayacak 2-3 kat giysi taşımak da uygun olur. Yürüyüşe çok kalın giysilerle başlamak süratlice terlemenize neden olabilir. Üst gerçek çıktıkça ve hava gittikçe soğudukça bir kat daha giymek en sağlıklısı. Başınız dönerse, ağrırsa yahut benim üzere burnunuz kanayacak üzere hissederseniz bir mühlet oturun. Nemrut’a bence yalnız gidilmemeli. Düşerseniz yardım edecek yahut yürümenin tesiriyle bunalıp montunuzu çıkarmaya yeltenirseniz “Aman” diye atılıp çıkarmanızı engelleyecek biri olsun.

Zirveye 17.15 suları çıkıyorum. Güneşin batışına çok az kalmış; herkes fotoğraf ve görüntü çekme telaşında. Bir selfie çılgınlığı yaşanıyor. Bu kalabalık aklıma düşürüyor: Tüm dünyanın ilgisini çekmesine ve milyonlarca kişi tarafından ziyaret edilmesine rağmen, Nemrut Dağı’nda, Kommagene Krallığı’ndan geriye kalan bu görkemli anıtlar, ülkemizde gerçek bedelleriyle gereğince tanınmış mı? Arkeolog Nezih Başgelen’e nazaran, hayır. ‘Bu taşları nasıl üst üste koymuşlar’, ‘Bunları nasıl taştan yontmuşlar’, ‘Bu tünel hazine odasına mı gidiyormuş’, ‘Bu sakallı adamlardan hangisi Nemrut’ üzere sorularla gezildiğini anlatıp ekliyor: “Kimi bölümlerce ‘Dünyanın sekizinci harikası’ olarak nitelendirilmesine rağmen Nemrut’taki eşsiz tarihi eserler hakkındaki bilgilerimizin çok sonlu olduğu görülüyor.”

Başgelen, buraya birinci kere 1977’de çıkmış, hatta son etabı katır sırtında tamamlamış. O vakitler bugünkü üzere basamaklar yok doğal… Taş taş inceleyebilmek için dorukta iki gün kalmış. O gün bugündür Nemrut Dağı ve Kommagene (Kommagene Krallığı, bugünkü Adıyaman, Maraş ve Gaziantep vilayetlerinin sonları içinde kalan bölgede, MÖ 162- MS 72 yılları ortasında 234 yıl hâkim olmuş bir devlet. En parlak devrini I. Antiokhos vaktinde yaşamış) üzerine çok sayıda çalışmanın yayımlanması ve bu kıymetlerin korunabilmesi için çalışıyor. Nemrut hakkında kitapları var, belgesellere de danışmanlık yapıyor. Başgelen’e Nemrut’a teleferik yapılmasının istendiğini hatırlatıyorum. “Buranın üstün dünya mirası olmasını sağlayan peyzaj kıymetlerinin korunması için yapılmamalı” diyor. İstememesinin bir öteki nedeni, dağa tırmanışın yaşattığı haz. Haklı. Güçlü yürüyüşün sonunda gördüklerimiz inanılmaz zira. Nemrut Dağı, Kommagene Hükümdarı I. Antiokhos tarafından kendisi ismine mezar yeri ve krallığı için kutsal bir alan oluşturmak gayesiyle yapılmış. Kırma taşlarla yükseltilmiş bu dağda kendisinin, Yunan-Pers ilahlarının ve göklerin koruyucusu kartalla yerlerin koruyucusu aslanın heykelleri var. Heykellerin her biri, yaklaşık 7-8 ton yükündeki büyük taş blokların işlenip üst üste konmasıyla yapılmış. Kral I. Antiokhos’un mezar odasının da doruğa yakın bir noktada olduğu düşünülüyor. Fakat bu hipotezin doğrulanması, gelecekteki kazıların sonuçlarına bağlı.

Beresiz çıkmayın

Biz artık bugüne dönelim… Bir yere oturup günbatımını izlerken bunu en son ne vakit yaptığımı hatırlamaya çalışıyorum. Bulamıyorum. O denli hoş ki gözlerimi alamıyorum… ‘Yorulduğuma değdi’ diye düşünüyorum. Çabucak yanımda biri, arkadaşına “Sen oturacak mısın meditasyon için” diye soruyor. Kendinize meditatif bir an yaratma yahut niyetlerinizle baş başa kalma üzere bir niyetiniz varsa o kalabalık ve gürültüde mümkün olmayabilir. Esasen sorunun muhatabı bayan “Yok” diye yanıt veriyor.

‘Tanrılar Dağı’ olarak da anılan Nemrut’tan inme vakti… Bunun, çıkmaktan daha sıkıntı olacağını hiç hesaba katmamışım. Neyse ki “Dizlerim titriyor” diyen tek ben değilim. Ufak çocukların yüzüstü kapaklanması üzere yeri öpmem de an problemi. Fakat elinde piknik tipi termosla bir genç görünce mola veriyorum. Cüzdanımı çıkarmaya yeltenince “Ne yapıyorsunuz” diye soruyor. Karşılıklı bir şaşkınlık… “Bizim küme için getirmiştim lakin ziyadesiyle var” deyip ikram ediyor. Benim aklıma gelmemişti fakat ufak uzunluk bir termos taşımak uygun olabilir, dağın çabucak eteklerindeki tesiste çay yahut kahve doldurtabilirsiniz; 7/24 açık. Tost ve Adıyaman bayram taplaması (çörek) da satılıyor.

Tesis dışında hiçbir yerde ışıklandırma yok. Sabaha karşı tırmanıp gündoğumunu izlemek isterseniz yanınızda bir el feneri olmalı. Hangi mevsimde çıkarsanız çıkın mont ve bereniz de… Ve aklınızda bulunsun: Nemrut’a, Müze Kart’la (yoksa gişede 60 liraya alabilirsiniz) çıkılıyor ve kar yağdığı an, dağa çıkışlar yasaklanıyor.

Benim Adıyaman’a gitme vesilem ‘Turizm dalının canlandırılması projesi’ydi. Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti mali işbirliği çerçevesinde finanse edilen bu proje, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yürütülen Rekabetçi Dallar Programı kapsamında… Adıyaman Valiliği’nin yürütücüsü olduğu projeyle kentte turizm bölümünün rekabet gücünü arttırmak ve bu sayede bölgenin sosyoekonomik gelişimine katkıda bulunmak amaçlanıyor.

Karakuş Tümülüsü

Bu ortada gitmişken Perre Antik Kenti, Cendere Köprüsü, Karakuş Tümülüsü, Arsemia Antik Kenti, Eski Besni, Kuyulu Nekropolü ve Turuş Kaya Mezarı üzere yerleri gezmeyi ihmal etmeyin. Seyahatiniz öncesi kentle ilgili tüm bilgilere Instagram’daki @visitcommagene adresinden ulaşabilirsiniz.

Arkeolog Nezih Başgelen “Dünya mirası olmasını sağlayan peyzaj kıymetlerinin korunması için Nemrut’a
teleferik yapılmamalı” diyor.

‘Yalnızlığa bırakılıyor…’

Arkeolog Nezih Başgelen:

“1881’de Diyarbakır’da başmühendis olarak çalışan Karl Sester isimli bir Alman, Nemrut doruğunda Asur heykellerinin olduğunu tez ediyor. Buradaki birinci hafriyat, 1883’te Osman Hamdi Beyefendi tarafından yapılıyor. Fakat Nemrut Dağı, 1953’te Theresa Goell’in hafriyatının başlamasına kadar, açıklanması güç bir yalnızlığa bırakılıyor. 1883’te bulunan yapıtların hiçbir muhafaza tedbiri alınmadan olduğu üzere açıkta bırakılması bu eşsiz yapıtların tahribine yol açıyor. 1953’ten 1973’e belirli aralıklarla Theresa Goell, 80’li yıllarda Friedrich Karl Dörner ve son olarak Sencer Şahin, burada çalışmalar yapıyor. F. Karl Dörner, yaptığı yayınlarla Kommagene ve Nemrut Dağı’nı dünya kamuoyuna tanıtan isim. 1984’te yapıtları restore etmek ve tümülüs altındaki kral mezarı odasını ortaya çıkarmak hedefiyle Nemrut Dağı’nda çalışmalara başlıyor. Kâfi para ve tertip dayanağının sağlanamaması nedeniyle, Batı Terası’ndaki selamlaşma kabartmalarının ayağa kaldırılmasının akabinde 1984 Temmuz’unda çalışmalara son veriliyor. Bu bölge 1987’de UNESCO tarafından ‘İnsanlığın Kültür Mirası Listesi’ne alınıyor, 1988’de de ulusal park alanı ilan ediliyor.”

Nerede, ne yemeli?

Hanımeli Restaurant: Mahallî lezzetlerden hıtap, meyir çorbası, killotik, Adıyaman tava üzere lezzetleriyle öne çıkıyor.

Meyir Çorbası

Kebapçı Beko: Zırh kebabı birinci tadılması gerekenlerden biri. Bakır sahanda servis edilen kara kavurmasını da deneyin.

OSDO: 93 yıllık bir aile işletmesi. Peynir helvasını mahallî tuzsuz peynir ve sadeyağla yapıyorlar.

Sultan Sofrası: Bir bayan teşebbüsü. Her gün farklı bir yöresel mesken yemeği hazırlıyorlar.

Özen Pastanesi: Zeytinyağlı baklavanın mucidi. Kâhta bademi kullanılarak yapılan bademli baklavaları var. Vaktini yakalarsanız kendi yaptıkları firik dondurmayı denemeden dönmeyin.

Yeni Jenerasyon Çiğköfteci Kenan Usta: Adıyaman’ın ünlü çiğköftecilerinden.

Gurmezar: Urmu dut pekmezi, Sincik balı, Adıyaman süzme yoğurdu, közlenmiş Şambayat biberi üzere lezzetleri tatmak mümkün.

Birtat Lokantası: Kelle paça çorbasına tercihe nazaran lisan ve beyin de eklenebiliyor. Lokal halkın sık ziyaret ettiği esnaf lokantalarından. Neşet’in Yeri: Alabalık yemek isteyenler buraya…