Almanya’daki ekip, normalde atmosferde kozmik ışınlarla oluşup gezegen geneline “eşit” yağması beklenen bu radyoaktif izotopun, yaklaşık 10 milyon yıl önceye tarihlenen belirgin bir sıçramayla kayalara işlendiğini tespit etti.
GAİA İLE GERİYE SARILAN GÖKYÜZÜ
Bağımsız bir araştırma grubu, Avrupa Uzay Ajansı’nın Gaia verilerini kullanarak Güneş’in ve 2.725 yakın yıldız kümesinin son 20 milyon yıldaki hareketlerini geriye doğru izledi. Bu kümelerde o zaman aralığında kaç süpernova patlaması gerçekleşmiş olabileceğini istatistiksel olarak hesapladı. Sonuçlar, berilyum-10 sıçramasının yaşandığı dönemin ±1 milyon yıl çevresinde, Güneş’ten 326 ışık yılı içinde bir süpernova olma olasılığını %68 olarak gösteriyor. Ekip ayrıca, her biri %1’den fazla yakın-süpernova ihtimali taşıyan 19 aday yıldız kümesi belirledi.
Araştırmacılar, “Bulgularımız, berilyum-10 anomalisinin süpernova kökenli olabileceği ihtimalini destekliyor,” diyor.
NEDEN HÂLÂ SORU İŞARETİ?
Berilyum-10 yağışı küresel ölçekte genelde homojen. Eğer sıçrama yalnızca Pasifik’teki belirli bölgelerde görülüyorsa, okyanus akıntıları gibi yerel jeofizik süreçler elementin orada birikmesine yol açmış olabilir. Buna karşılık kozmik bir tetikleyici söz konusuysa, aynı yaşta benzer bir sıçrama dünya genelinde kayalarda bulunmalı.
Bilim insanları, bilmecenin çözülmesi için farklı okyanus ve kıtalardan alınacak örneklerin karşılaştırılmasını öneriyor. Bu sayede, 10 milyon yıl önce gökyüzümüzde gerçekleşmiş olası bir kozmik olayın Dünya’nın jeolojik arşivine nasıl kazındığı netleşebilir.
NEDEN ÖNEMLİ?
Yakın bir süpernova, kozmik ışın akısını artırarak yeryüzü kimyasını ve iklimi etkileyebilir. Derin deniz kabuklarında saklı radyoaktif izotop imzaları, Güneş Sistemi’nin çevresel tarihini çözmede güçlü bir araçtır.
Gaia’nın hassas yıldız haritaları, “göksel kriminalistik” diyebileceğimiz bu tür geriye dönük olay zincirlerini kurmayı mümkün kılıyor.
Kısacası, Pasifik’in dibindeki bu iz, görece yakın kozmik komşuluğumuzda patlamış bir yıldızın “dumanı tüten silahı” olabilir; ama nihai hüküm için daha fazla örnek ve küresel karşılaştırma şart.
